Svona eru kjör leikstjóra og handritshöfunda á Íslandi

Ragnar sendi netpóst á kollegana í gær þar sem hann skýrir frá því að undanfarið hafi hann varið sínum frítíma í að skoða afkomu höfunda í íslenskri kvikmyndagerð.

Ragnar segir:

„Hin sorglega staðreynd er sú að meðan laun heilt yfir hafa hækkað um 40-50% á síðustu árum meðal íslenskra kvikmyndagerðarmanna hafa kjör handritshöfunda og leikstjóra staðið í stað og í einhverjum tilfellum dregist mikið saman.

Það eru eflaust margar samverkandi ástæður fyrir því.

Við erum það fólk sem gerum verkið og höfum þá ósk heitasta að sjá það verða fullvaxta – af tilfinningasemi gefum við eftir þegar kemur að eðlilegum greiðslum fyrir vinnu og höfundarverk. Aðrir líta á það sem svo að framleiðendur séu að gera þeim greiða og eru bara þakklát fyrir að fá að vera með í leiknum. En stærsta ástæðan er líklega sú að ekki eru til nein viðmið og allir að semja í sínu horni.

Ég lagðist í rannsóknarvinnu. Talaði við fjölda höfunda og leikstjóra um hvað hefur verið í gangi, hvað er í gangi og hvað ætti að vera í gangi. Úr urðu óformleg skjöl, vangavelta um lágmörk.“

Hafa laun lækkað?

Klapptré er kunnugt um tilfelli frá upphafi aldarinnar, fyrir aldarfjórðungi síðan, þar sem (núvirtar) greiðslur fyrir leikstjórn voru mun hærri en hæstu tölur sem nefndar eru í skjalinu hér að neðan. Klapptré er líka kunnugt um hærri tölur fyrir handritsskrif (nokkurra ára gamlar) en hér eru nefndar.

Ekki ólöglegt að setja fram viðmiðunartaxta

Í umræðum um póst Ragnars taka bæði hann og Margrét Örnólfsdóttir, formaður Félags leikskálda og handritshöfunda, fram að leikstjórar og handritshöfundar séu undanþegnir samkeppnisákvæðum um bann við viðmiðunartaxta.

Þetta er í tengslum við ýmsar frásagnir í umræðunni um póst Ragnars, þar sem sagt er að sumir framleiðendur haldi því fram í samningaviðræðum að þetta sé ekki leyfilegt.

Ragnar segir: „Bara til að það sé algerlega á hreinu þá eru “einstaklingar/verktakar í veikri samningsaðstöu” undanþegnir ólöglegu samráði undir evrópskri löggjöf. Það er því bæði fyllilega eðlilegt og löglegt að einstaklingar ráðfæri sig um laun á verktakabasa. Hitt er hræðsluáróður framleiðenda sem hefur viðgengst hér í áratugi.“

Margrét segir: „Samkvæmt nýlegum breytingum á Evrópulöggjöf, sem við heyrum undir, eru einyrkjar eins og við listamenn undanskilin þessu „ólöglega samráðs“ samkeppnisákvæði. Í löndum í kringum okkur, til dæmis í Danmörku er opinber gjaldskrá með lágmarks viðmiðunartölum og engar athugasemdir gerðar við það, hvorki af framleiðendum né samkeppnisyfirvöldum.“

Rétt er að taka fram að tölurnar sem Ragnar setur fram eftir umræður við kollega eru ekki taxti, heldur aðeins vangaveltur sprottnar upp úr umræðum við kollega „um hvað hefur verið í gangi, hvað er í gangi og hvað ætti að vera í gangi.“ Ljóst er að í mörgum tilfelllum eru þessar upphæðir í lægri kantinum og að auki er þrýstingur frá framleiðendum um að lækka þær enn frekar í sumum tilfellum. Tekið skal fram að hér er ekki verið að setja alla framleiðendur undir einn hatt. Einnig geta verið rök fyrir slíkum sjónarmiðum. Greiðslur eru á endanum samningsatriði milli aðila, en viðmiðanir um lágmarksgreiðslur sem útgangspunkt hljóta að gagnast öllum.

Samkomulag danskra handritshöfunda og framleiðenda

Hlekkurinn á samkomulag danskra handritshöfunda og framleiðenda, sem Margrét minnist á og tók gildi 1. janúar 2024, er hér (sjá svo samning í smáatriðum á pdf skjali á síðunni). Viðmiðin fyrir handrit að bíómynd eru í stuttu máli svona: (ekki er til sambærilegt samkomulag vegna leikinna þáttaraða, en til er nokkurskonar „heiðursmannasamkomulag“ við framleiðendur og einnig eru handritshöfundar með samninga við sjónvarpsstöðvarnar en þar eru engar tölur inni).

Synopsis: 54.806 DKK – 1.115.847 ISK
Treatment: 98.650 DKK – 2.008.367 ISK
Fyrsta handritsuppkast: 175.375 DKK – 3.570.699 ISK
Lokahandrit: 569.981 DKK – 11.602.488 ISK
(ATH: ‘Synopsis’, ‘treatment’ og ‘Fyrsta handritsuppkast’ dragast frá heildarupphæðinni undir ‘Lokahandrit’.)

Af einhverjum ástæðum liggur ekki sambærilegt samkomulag fyrir hér, milli SÍK og FLH.

Niðurstöður könnunar Ragnars

Fyrst kjör handritshöfunda (hlekkur á skjal hér):

Þá kjör leikstjóra (hlekkur á skjal hér):